اقتصادما | eghtesademaa

۱۷:۵۹:۰۹ ۱۴۰۴/۰۸/۰۶

شاخص کفایت سرمایه بانکها اسدالله غلام پور شاخص کفایت سرمایه (Capital Adequacy Ratio - CAR) یکی از مهم ترین شاخص های نظارتی در نظام بانکی است که نشان می دهد یک بانک تا چه اندازه در برابر ریسک زیان ها و ورشکستگی، مقاومت دارد. به زبان ساده این شاخص نشان می دهد که چه مقدار از دارایی ها و سرمایه بانک می تواند زیان های احتمالی را پوشش دهد. هرچه این نسبت بالاتر باشد، بانک ایمن تر و باثبات تر تلقی می شود. شاخص کفایت سرمایه (CAR) معیار اصلی سنجش تاب اوری بانک در برابر زیان هاست؛ در ایران هنوز نتایج نامتوازن است: بخشی از بانک ها به ویژه چند بانک بزرگ دولتی و چند موسسه کفایت سرمایه منفی یا بسیار پایین دارند و در دسته «در معرض مخاطره/ناتراز» قرار می گیرند، ولی تعدادی از بانک های خصوصی بزرگ کفایت سرمایه بالای حداقل 8% (یا نزدیک به ان) گزارش کرده اند. منابع رسمی و رسانه ای اخیر نشان می دهند که میانگین شبکه بانکی پس از سال ها منفی به مثبتِ ناچیز رسیده ولی هنوز خیلی از بانک ها زیر استاندارد 8% هستند. بانک هایی که CAR منفی یا بسیار پایین دارند، عملاً سرمایهٔ نظارتی کافی برای پوشش زیان ها را ندارند؛ بدون تزریق سرمایه، ادغام یا سرپرستی/ترتیبات نجات، ریسک ورشکستگی و توقف عملیات اعتباری برای ان ها بالا است. میانگین کفایت سرمایه برای بانک ها در ایران، 4 تا 5% است و بعبارت دیگر بحران کفایت سرمایه در برخی بانک های ایرانی وجود دارد. استاندارد جهانی (بازل 3)، حداقل 8% و مطلوب 10٫5% است، که برای نظام های اقتصادی پایدار قابل قبول است. شاخص کفایت سرمایه = سرمایه نظارتی بانک تقسیم بر دارایی های موزون شده به ریسک ضربدر 100. سرمایه نظارتی (Regulatory Capital) شامل دو سطح است: سرمایه پایه (Tier 1 Capital): سرمایه پرداخت شده، اندوخته ها و سود انباشته. سرمایه مکمل (Tier 2 Capital): بدهی های بلندمدت قابل تبدیل به سهام و ذخایر تجدید ارزیابی دارایی ها. دارایی های موزون شده به ریسک (Risk-Weighted Assets): دارایی هایی هستند که بسته به میزان ریسک ان ها وزن متفاوتی دارند. مثلاً وام به دولت ریسک کمتری دارد تا وام به بخش خصوصی. بر اساس مقررات بازل 3 (Basel III): حداقل کفایت سرمایه باید 8 درصد باشد و برای اطمینان بیشتر (با لحاظ بافرهای حفاظتی)، معمولاً 10٫5 تا 12 درصد توصیه می شود. وضعیت در بانک های ایران: براساس گزارش های رسمی بانک مرکزی و مرکز پژوهش های مجلس (تا سال 1403) بر این اساس میانگین کفایت سرمایه برای بانک های دولتی بزرگ (ملی، صادرات، سپه) حدود 3 تا 5 درصد است که بسیار پایین تر از استاندارد بین المللی است. بانک سرمایه، بانک دی، بانک سپه، از جمله بانک هایی هستند که در برخی گزارش ها به عنوان ناتراز یا با کفایت سرمایه منفی و یا خیلی پایین نام برده شده اند. میانگین کفایت سرمایه برای بانک های بانک های خصوصی متوسط (پاسارگاد، پارسیان، اقتصاد نوین) بسیار پایین تر از استاندارد بین المللی( حدود حدود 6 تا 8 درصد) و نزدیک به حداقل بازل 2 است. میانگین کفایت سرمایه برای بانک های ضعیف تر یا دارای زیان انباشته مثل بانک های سرمایه، دی، و اینده، گاه منفی یا نزدیک صفر بوده که به معنی کسری سرمایه و ریسک بالای ورشکستگی است. میانگین کفایت سرمایه برای میانگین کل نظام بانکی ایران، حدود 4 تا 5 درصد است که برابر نصف حداقل استاندارد جهانی است. چند بانک بزرگ خصوصی یا تعدادی از بانک های بورسی گزارش داده اند که نسبت کفایت سرمایه شان بالای 8% است یا به طور مشخص مقادیر مناسبی گزارش کرده اند: 1)بانک پاسارگاد، گزارش ها از CAR معقول و بالاتر از حداقل نشان می دهد - مثلاً در گزارش های سال 1402-1403 عددهایی مانند 11٫37% گزارش شده که نشان دهندهٔ مقاومت خوب در برابر زیان است. چنین بانکی به طور نسبی از نظر سرمایه ای در وضعیت مناسبی به شمار می اید. (در برخی گزارش ها نسبت های بالایی گزارش شده است). 2) بانک ملت، در گزارش های اخیر بانک/کدال، اعلام شده نسبت کفایت سرمایهٔ بانک ملت پس از اقدامات اصلاحی به حدود 13٫46% رسیده است؛ این عدد بیانگر وضعیتی پایدار از منظر کفایت سرمایه است. بانکی با این مشخصه ریسک ورشکستگی از منظر سرمایه بسیار پایین ارزیابی می شود. 3) بانک اقتصاد نوین، برخی بانک های خصوصی همچون اقتصاد نوین یا پارسیان در مقاطع مشخص عملکرد بهتری گزارش کرده اند (مقادیر دقیق نیاز به چک کدال برای هر بانک دارد). 4) بانک پارسیان: اخرین گزارش ها نشان می دهد نسبت کفایت سرمایهٔ پارسیان در پایان خرداد 1404 حدود 4.7% بوده که اندکی نسبت به سال قبل بهتر شده اما همچنان پایین تر از حداقل 8% است؛ مدیریت بانک برنامهٔ افزایش سرمایه را اعلام کرده است. بانکی با این سطح CAR در صورت تداوم زیان ها یا افزایش مطالبات مشکوک الوصول، می تواند ظرف یک یا دو دورهٔ مالی اینده به وضعیت بحرانی منتقل شود.